Hoe installeer je Raspberry Pi OS (voorheen Raspbian)?

Deze handleiding legt stap voor stap uit hoe je Raspberry Pi OS installeert. Je leest over de kenmerken van het besturingssysteem, welke opslagmedia je kunt gebruiken en hoe je het systeem na de installatie aanpast en onderhoudt. Ook behandelen we de headless installatie en alternatieve imagertools.

Zoals je Windows of MacOS hebt voor je computer heb je Raspberry Pi OS voor je RPI minicomputer. Raspberry Pi OS, voorheen Raspbian genoemd, is het standaard besturingssysteem voor Raspberry Pi. Het is gebaseerd op Debian Linux. Pi OS is ontworpen om stabiel, gebruiksvriendelijk en lichtgewicht te zijn. Hierdoor werkt het goed, zelfs op oudere modellen van de Raspberry Pi.

De interface is simpel en intuïtief. Zowel beginners als gevorderde gebruikers vinden hun weg in het systeem. Er worden veel programma’s standaard meegeleverd. Denk aan educatieve tools en productiviteitsapplicaties. Zo kun je o.a. browsen op het internet, video's bekijken en teksten schrijven. Dit maakt Raspberry Pi OS ideaal voor zowel standaard computer gebruik als het bouwen van projecten.

Een groot voordeel is de actieve community. Er zijn veel mensen die hun kennis delen. Dit maakt het makkelijk om hulp te krijgen als je ergens tegenaan loopt. Dankzij regelmatige updates blijft het systeem up-to-date en veilig.

Wanneer je de Raspberry Pi opstart, wordt het besturingssysteem vanaf een opslagmedium geladen. Meestal is dit een SD-kaart. De ingebouwde firmware zoekt automatisch naar de juiste bestanden op de SD-kaart. De SD-kaart bevat meerdere partities. Een partitie bevat de opstartbestanden en een andere de Linux-bestanden en configuratie.

Sommige nieuwere Raspberry Pi-modellen kunnen ook vanaf USB opstarten. Je kunt dan een USB-stick of een externe SSD gebruiken. Dit biedt voordelen zoals snellere lees- en schrijfsnelheden en meer opslagcapaciteit.

Daarnaast is netwerkboot (PXE-boot) mogelijk. Bij deze methode worden de opstartbestanden vanaf een server geladen. Dit is handig in omgevingen met meerdere apparaten. De firmware bepaalt welke opstartbron als eerste wordt geprobeerd. Met een configuratiebestand zoals config.txt kun je de volgorde aanpassen.

De keuze voor het opslagmedium is belangrijk voor de prestaties van je Raspberry Pi. Meestal kies je tussen een SD-kaart en een SSD.

SD-kaart

Een SD-kaart is compact en betaalbaar. De meeste Raspberry Pi-modellen hebben een ingebouwde SD-kaartsleuf. Dit maakt de installatie eenvoudig. Voor lichte toepassingen is een SD-kaart vaak voldoende.

Er zijn echter ook nadelen. SD-kaarten slijten sneller bij intensief gebruik. Ze zijn meestal langzamer bij het lezen en schrijven van gegevens. Dit kan de algehele systeemprestaties beïnvloeden.

SSD

Een SSD is een moderner opslagmedium. Het maakt gebruik van flash-geheugen en werkt vaak veel sneller dan een SD-kaart. Een SSD kan via een USB-verbinding worden aangesloten op de Raspberry Pi. Dit zorgt voor betere prestaties en meer duurzaamheid.

Het nadeel is dat SSD’s meestal duurder zijn. Daarnaast kan het zijn dat je extra hardware nodig hebt, zoals een USB-naar-SATA-adapter. De keuze tussen een SD-kaart en een SSD hangt af van je project. Voor eenvoudige taken is de SD-kaart vaak voldoende. Voor veeleisende toepassingen is een SSD de betere optie.

De Raspberry Pi Imager is een tool van Raspberry Pi. Met deze tool installeer je Raspberry Pi OS op een SD-kaart of SSD. De imager is beschikbaar voor Windows, macOS en Linux.

Het gebruik van de imager is eenvoudig. Je downloadt de tool van de officiële website. Na installatie start je de applicatie en kies je het gewenste besturingssysteem. Je selecteert vervolgens het opslagmedium waarop het systeem moet komen. Met één klik wordt de image gedownload en geschreven.

De imager is erg gebruiksvriendelijk. Beginners hebben geen technische kennis nodig. Gevorderde gebruikers kunnen extra instellingen vooraf configureren. Denk aan SSH-toegang en Wi-Fi-gegevens. Hierdoor kun je meteen aan de slag, ook bij een headless installatie.

Als je geen computer hebt, kun je Raspberry Pi OS toch installeren. Je verbindt de Raspberry Pi met een netwerkkabel aan je router. Vervolgens plaats je een lege SD-kaart in de Pi.

Zodra je de Raspberry Pi opstart, zoekt de firmware naar een bootloader. Deze bootloader schakelt de netwerkboot in. De Pi maakt dan verbinding met een server of installatiebron. Vanaf deze bron worden de benodigde bestanden gedownload. De bestanden worden direct op de SD-kaart geschreven.

Als de installatie klaar is, start de Raspberry Pi opnieuw op. Het nieuwe besturingssysteem draait vanaf de SD-kaart. Daarna kun je de Pi verder instellen via SSH of met de raspi-config tool.

Deze methode heeft duidelijke voordelen. Je hebt geen aparte computer nodig. De netwerkkabel zorgt voor een stabiele en snelle verbinding. Hierdoor worden de bestanden betrouwbaar gedownload. Het hele proces verloopt automatisch.

Let wel op dat je Raspberry Pi netwerkboot ondersteunt. Niet alle modellen bieden deze functie standaard. Zorg ook dat de SD-kaart leeg is voordat je begint. Alle data op de SD-kaart wordt namelijk gewist.

Op deze manier kun je eenvoudig Raspberry Pi OS installeren zonder computer. De Pi verzorgt zelf de installatie via de netwerkkabel en een lege SD-kaart. Je hebt wel een toetsenbord en beeldscherm nodig om de installatie te starten.

Naast de officiële Raspberry Pi Imager zijn er andere tools beschikbaar. Deze alternatieve tools bieden soms extra functies of ondersteunen meer systeemimages. Enkele populaire opties zijn:

balenaEtcher

BalenaEtcher is erg gebruiksvriendelijk. Het heeft een duidelijke interface en werkt op Windows, macOS en Linux. De tool controleert of de image correct is geschreven. Dit voorkomt fouten en corrupte bestanden.

Win32 Disk Imager

Win32 Disk Imager is vooral populair bij Windows-gebruikers. De software is licht en verbruikt weinig systeembronnen. Het is een stabiele manier om images naar SD-kaarten of USB-sticks te schrijven.

Apple Pi Baker

Voor macOS-gebruikers is Apple Pi Baker een goede keuze. Deze applicatie is speciaal ontworpen voor Mac-gebruikers. Naast het flashen van images kun je er ook back-ups mee maken en bestaande installaties herstellen.

Command Line Tools

Voor ervaren gebruikers is het gebruik van commandoregel-tools, zoals het “dd”-commando, een optie. Dit commando biedt veel flexibiliteit. Het vereist wel de nodige voorzichtigheid. Een verkeerde opdracht kan namelijk leiden tot dataverlies.

Bij de keuze voor een imagetool is het belangrijk om te letten op compatibiliteit en ondersteuning. Kies een tool die goed wordt bijgewerkt en past bij jouw besturingssysteem.

Er bestaan meerdere versies van Raspberry Pi OS. De twee belangrijkste varianten zijn de desktopversie en de Lite-versie.

Raspberry Pi OS (Desktop)

De desktopversie heeft een volledige grafische interface. Dit maakt het systeem geschikt voor dagelijks gebruik. Je kunt er mediacenters mee bouwen en educatieve applicaties draaien. Deze versie vraagt wel iets meer van de hardware. Oudere of minder krachtige modellen kunnen hierdoor wat trager werken.

Raspberry Pi OS Lite

De Lite-versie heeft geen grafische interface. Het werkt volledig via de commandoregel. Dit maakt het systeem snel en efficiënt. Het is ideaal voor servers, IoT-projecten en andere toepassingen waarbij weinig resources nodig zijn. Voor projecten zonder grafische elementen is de Lite-versie vaak de beste keuze.

Bij de keuze voor een versie is het belangrijk om na te denken over je projectdoel. Als je een systeem wilt bouwen met een gebruiksvriendelijke interface, kies dan de desktopversie. Voor toepassingen waarbij snelheid en efficiëntie vooropstaan, is de Lite-versie een betere keuze. Beide versies worden regelmatig bijgewerkt en ondersteund door de community.

Een headless installatie betekent dat je de Raspberry Pi zonder monitor, toetsenbord of muis installeert. Dit is ideaal voor toepassingen waarbij je de Pi op afstand wilt beheren. De installatie verloopt grotendeels hetzelfde als een gewone installatie. Het belangrijkste verschil zit in de extra configuratiestappen.

Je start met het downloaden van de gewenste image van Raspberry Pi OS. Vervolgens schrijf je deze naar een SD-kaart of SSD met behulp van een imagetool. Na het schrijven pas je de opstartpartitie aan.

Voeg een leeg bestand genaamd “ssh” toe in de opstartpartitie. Dit activeert automatisch de SSH-server bij het opstarten. Als je Wi-Fi wilt gebruiken, voeg je een bestand “wpa_supplicant.conf” toe met je netwerkgegevens. Hierdoor maakt de Raspberry Pi bij het opstarten direct verbinding met je netwerk.

Plaats de SD-kaart in de Raspberry Pi en sluit de voeding aan. De Pi start op en verbindt met je netwerk. Met een netwerk-scanner of via je router vind je het IP-adres van de Raspberry Pi. Gebruik vervolgens een SSH-client om in te loggen. Bij het inloggen verander je direct het standaardwachtwoord. Dit verhoogt de veiligheid van je systeem.

Een headless installatie is handig voor omgevingen met meerdere Raspberry Pi’s. Je kunt ze dan centraal beheren. Dit is vooral nuttig in professionele en educatieve settings.

Na de installatie van Raspberry Pi OS is de eerste stap het configureren van het systeem. Bij de eerste opstart kom je in een configuratiemenu. Met dit menu stel je basisinstellingen in. Denk aan de taal, het toetsenbord en de tijdzone.

Netwerkinstellingen zijn ook belangrijk. Zorg voor een stabiele Wi-Fi-verbinding of stel een statisch IP-adres in als dat nodig is. Voor remote beheer activeer je SSH-toegang. Dit doe je via het configuratiemenu of door een leeg bestand “ssh” toe te voegen in de opstartpartitie.

Beveiliging is een ander belangrijk aspect. Verander direct het standaardwachtwoord. Ook kun je een firewall instellen voor extra veiligheid.

Je kunt extra software installeren via de package manager apt. Dit geldt voor zowel educatieve tools als media-applicaties. Het systeem komt met een basispakket aan programma’s, maar je kunt dit uitbreiden. Zorg ervoor dat je regelmatig updates uitvoert. Dit houdt het systeem veilig en stabiel.

Gevorderde gebruikers kunnen extra instellingen aanpassen. Je kunt bijvoorbeeld de CPU en GPU overklokken. Dit verbetert de prestaties, maar vraagt wel om extra aandacht voor temperatuur en stabiliteit. Aanpassingen in configuratiebestanden zoals config.txt en cmdline.txt kunnen ook nuttig zijn. Hiermee kun je hardware-instellingen en opstartparameters precies afstemmen op je project.

Een goed werkend systeem vraagt om regelmatig onderhoud. Het is belangrijk om je Raspberry Pi OS up-to-date te houden. Updates zorgen voor veiligheid en stabiliteit.

Gebruik de package manager apt om updates uit te voeren. Typ in de terminal:

• sudo apt update
• sudo apt upgrade -y

Deze commando’s vernieuwen eerst de pakketlijsten en werken daarna alle software bij. Vergeet ook niet de firmware bij te werken met sudo rpi-update als dat nodig is. Wees voorzichtig met dit commando, want het kan soms instabiel zijn.

Automatische updates kunnen veel werk uit handen nemen. Met cronjobs kun je instellen dat updates op vaste tijden worden uitgevoerd. Zo blijft je systeem automatisch onderhouden. Daarnaast is het verstandig om regelmatig back-ups te maken. Maak bijvoorbeeld een snapshot van de SD-kaart of bewaar belangrijke configuratiebestanden. Dit voorkomt dat je data kwijtraakt als er iets misgaat.

Het verwijderen van overbodige pakketten kan ook helpen. Typ:

• sudo apt autoremove -y
• sudo apt autoclean

Hiermee maak je ruimte vrij op de SD-kaart. Het beheer van logbestanden is eveneens belangrijk. Logrotate kan automatisch oude logs comprimeren of verwijderen.

Gebruik monitoringtools zoals htop om de systeembelasting in de gaten te houden. Dit helpt je om problemen tijdig te signaleren. Regelmatig onderhoud houdt je Raspberry Pi veilig en snel.

Beveiliging is een cruciaal onderdeel van onderhoud. Zorg dat je sterke wachtwoorden gebruikt. Beperk eventueel toegang tot bestanden tot wat nodig is. Een firewall kan extra bescherming bieden tegen ongewenste toegang. Voer direct beveiligingspatches uit zodra ze beschikbaar zijn.